โรคเยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ อันตรายไหม? สาเหตุ อาการ การรักษา

โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis) เป็นอีกหนึ่งโรคที่ผู้หญิงหลายๆคนมักไม่รู้ตัวเมื่อเป็นโรคนี้ เนื่องจากอาการบางอย่างจะคล้ายกับอาการที่เกิดขึ้นเมื่อเป็นประจำเดือน หลายๆท่านอาจจะสงสัยว่าโรคนี้คืออะไร หากเป็นแล้วจะอันตรายไหม แล้วโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่เกิดจากสาเหตุอะไร หากเป็นแล้วจะมีอาการอย่างไรและควรรักษาด้วยวิธีไหน

โรคเยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis)

โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis) คือ เซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกไปเจริญนอกเหนือจากภายในโพรงมดลูก ซึ่งตำแหน่งที่พบบ่อย คือ รังไข่ ท่อนำไข่ เยื่อบุช่องท้องด้านหน้า เยื่อบุช่องท้องด้านหลัง และด้านข้าง 

โดยปกติแล้ว เยื่อบุโพรงมดลูกจะมีการหลุดลอกตามรอบประจำเดือน โดยส่วนใหญ่มักมาพบแพทย์ด้วยอาการปวดท้อง ขณะมีประจำเดือนที่ค่อยๆ รุนแรงมากขึ้น

เยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่เกิดจากสาเหตุใด

สาเหตุของโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ เกิดได้จากหลากหลายปัจจัย ดังนี้

• ประจำเดือนไหลย้อนกลับไปในอุ้งเชิงกราน (Retrograde Menstruation) เลือดประจำเดือนที่มีเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกจะไหลย้อนกลับผ่านท่อนำไข่และเข้าไปในอุ้งเชิงกรานแทนที่จะออกจากร่างกาย
• แผลหลังผ่าตัด เช่น การตัดมดลูกหรือการผ่าท้องทำคลอด เซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกอาจยึดเกาะอยู่กับแผลผ่าตัด
• การขนถ่ายเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกไปยังอวัยวะอื่น ระบบหลอดเลือดหรือระบบน้ำเหลือง อาจขนส่งเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกไปยังส่วนอื่น ๆ ของร่างกาย

แต่สาเหตุส่วนใหญ่จะเกิดจากการไหลย้อนกลับของประจำเดือนเข้าไปในอุ้งเชิงกรานผ่านท่อนำไข่และฝังตัวในโพรงมดลูกหรือฝังตามอวัยวะต่างๆ บริเวณที่พบบ่อยคืออุ้งเชิงกราน รังไข่ ท่อนำไข่ ผนังอุ้งเชิงกราน ผิวมดลูก ปากมดลูก เป็นต้น

อาการสัญญาณเตือน..เยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่

สำหรับอาการสัญญาณเตือนโรคเยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ที่ควรเข้าพบแพทย์ ได้แก่

• ปวดประจำเดือน (Dysmenorrhea) จะมีอาการปวดท้องน้อยบริเวณอุ้งเชิงกราน ซึ่งอาจเกิดก่อนมีประจำเดือนและปวดนานหลายวันจนถึงวันที่มีรอบเดือน
• เจ็บขณะมีเพศสัมพันธ์ อาการเจ็บลึกๆ ระหว่างหรือหลังมีเพศสัมพันธ์เป็นอาการที่พบบ่อยของผู้ที่เป็นเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
• เจ็บท้องขณะขับถ่ายอุจจาระหรือปัสสาวะ มักเกิดขึ้นช่วงที่มีประจำเดือน
• มีเลือดออกจากช่องคลอดมากผิดปกติ ประจำเดือนมามาก และมานานกว่าปกติ
• ภาวะมีลูกยาก บางคนมักจะตรวจพบว่าเป็นเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ในช่วงมีการตรวจวินิจฉัยว่าอยู่ในภาวะการมีบุตรยาก
• อาการอื่นๆ ของคนที่เป็นเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ อาจมีอาการอ่อนเพลีย ท้องเสีย ท้องผูก ท้องอืด หรือคลื่นไส้โดยเฉพาะในช่วงที่มีประจำเดือน

ปวดประจำเดือนทั่วไป Vs ปวดประจำเดือนเพราะเยี่อบุมดลูกเจริญผิดที่

• ปวดท้องประจำเดือน มีตั้งแต่อาการปวดหน่วงหรือปวดเกร็งเล็กน้อย ไปจนถึงอาการปวดขั้นรุนแรงบริเวณท้องน้อยและอาจมีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น ปวดหลังด้านล่าง ท้องเสียหรือท้องผูก ท้องอืด เวียนศีรษะและปวดศีรษะ เป็นต้น

ปวดประจำเดือนเพราะเยี่อบุมดลูกเจริญผิดที่ อาการหลักๆของเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ คืออาการปวดท้องน้อยบริเวณอุ้งเชิงกรานช่วงมีประจำเดือน โดยจะมีอาการปวดเกร็งเกิดขึ้น ในหลายรายมีอาการหนัก และอาการปวดจะเพิ่มขึ้นเรื่อยๆในแต่ละรอบประจำเดือน

ลักษณะรอยโรคเยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่

1. เยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ในตัวมดลูก (Endometriosis Interna)

เยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ในตัวมดลูก (Endometriosis Interna) คือ ภาวะเยื่อบุโพรงมดลูดเจริญผิดที่เข้าไปในกล้ามเนื้อมดลูก แบ่งออกเป็น 2 แบบที่รวมกันอยู่เป็นกลุ่มก้อนเฉพาะที่ (Localized) หรือแบบที่มันกระจายกันอยู่ทั่วเนื้อมดลูกทั้งก้อน (Overanalyzed) ทำให้เนื้อมดลูกโตขึ้นเฉพาะที่หรือโตขึ้นทั้งก้อน ผู้ป่วยมักจะมีอาการปวดประจำเดือน และมีประจำเดือนออกมากกว่าปกติ

2. เยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่นอกมดลูก (Endometriosis Externa)

เยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่นอกมดลูก (Endometriosis Externa) คือ ภาวะเยื่อบุโพรงมดลูก ที่เจริญไปฝังตัวที่อวัยวะอื่นๆนอกตัวมดลูก มักขึ้นที่รังไข่ ท่อมดลูก เส้นเอ็นของมดลูก หรือนาน ๆ ก็พบว่ามีบ้างที่ตับ กระบังลมปอด หรือเนื้อปอด หรือขึ้นที่แผลที่เคยผ่าตัดช่องท้อง

กลุ่มเสี่ยงโรคเยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่

กลุ่มเสี่ยงโรคเยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ มีดังนี้

• ผู้ที่ไม่เคยมีคลอดบุตรมาก่อน
• เริ่มมีประจำเดือนครั้งแรกเร็วกว่าปกติ
• เข้าสู่วัยหมดประจำเดือน หรือวัยทองช้ากว่าปกติ
• มีประจำเดือนในแต่ละรอบสั้นกว่าปกติ
• ประจำเดือนมามากและมานานกว่าปกติ
• คนในครอบครัวมีประวัติการเป็นเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
• มีโรคหรือภาวะที่ส่งผลให้ประจำเดือนไม่ไหลออกมาตามปกติ
• มีความผิดปกติของระบบสืบพันธุ์

เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ท้องได้ไหม

โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ อาจเป็นอีกหนึ่งสาเหตุที่ทำให้ลดโอกาสการมีลูกด้วยวิธีธรรมชาติ และทำให้ผู้หญิงที่เป็นโรคนี้เข้าสู่ภาวะมีบุตรยาก 

หากผู้หญิงท่านไหนที่กำลังเป็นโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่อยู่และต้องการมีลูก แพทย์จะแนะนำให้ใช้วิธีการรักษาภาวะมีบุตรยาก 

โดยจะเริ่มตั้งแต่การกระตุ้นไข่ด้วยการฉีด IUI ไปจนถึงการนำไข่กับอสุจิมาผสมกันนอกร่างกาย หรือที่เรียกว่าการทำเด็กหลอดแก้วและการทำ ICSI

การตรวจวินิจฉัยโรคเยี่อบุมดลูกเจริญผิดที่

เมื่อเข้ารับการตรวจและวินิจฉัยโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ โดยทั่วไปจะมีขั้นตอนการตรวจ ดังนี้

1. การซักประวัติ

คุณหมอจะเริ่มถามประวัติว่าเคยมีลูกไหม มีอาการปวดท้องคล้ายเวลาปวดตอนเป็นประจำเดือนหรือเปล่า และคนในครอบครัวเคยมีใครเป็นโรคเยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่หรือไม่

2. การตรวจภายใน

แพทย์อาจทำการวินิจฉัยด้วยการตรวจภายใน โดยการใส่อุปกรณ์เพื่อดูภายในช่องคลอด หรือใช้มือคลำบริเวณท้องน้อยและภายในช่องคลอดเพื่อหาความผิดปกติ เช่น ซีสต์ในอวัยวะสืบพันธุ์ หรือพังผืดหลังมดลูก หากเป็นเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ขนาดเล็กที่เกาะบริเวณเยื่อบุช่องท้อง

3. อัลตร้าซาวด์

แพทย์จะใช้การอัลตร้าซาวด์ โดยวางอุปกรณ์ลงบนหน้าท้อง หรือสอดกล้องขนาดเล็กเข้าไปในช่องคลอด เพื่อให้ได้ภาพภายในที่ชัดขึ้น แพทย์อาจจะยังไม่สามารถระบุได้ร้อยเปอร์เซ็นต์ว่า เป็นเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่หรือไม่ 

เนื่องจากหากเป็นเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ขนาดเล็กที่เกาะบริเวณเยื่อบุช่องท้องอาจจะไม่สามารถเห็นได้จากอัลตราซาวน์ แต่สามารถระบุได้ว่ามีถุงน้ำช็อกโกแลตที่เป็นเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่อยู่ที่รังไข่หรือไม่

4. การตรวจด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI)

เทคนิคการถ่ายภาพทางการแพทย์ด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้านี้ช่วยให้แพทย์วางแผนการผ่าตัดได้มีประสิทธิภาพขึ้น โดยศัลยแพทย์สามารถทราบได้อย่างละเอียดว่า เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่อยู่ตำแหน่งใดและขนาดเท่าไร

แนวทางรักษาเยี่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่

สำหรับแนวทางการรักษาโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเตริญผิดที่ มีดังนี้

1. การรักษาด้วยการใช้ยา

รักษาโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่โดยการใช้ยาแก้ปวดหรือยาฮอร์โมนเพื่อกดการทำงานของรังไข่เพื่อบรรเทาอาการปวด ได้แก่ ยาแก้ปวดและยาต้านการอักเสบกลุ่มเอ็นเสด (NSAIDs) 

สำหรับคนที่อยากมีลูก จะไม่แนะนำให้ใช้ยาที่มีสเตียรอยด์ในการรักษา ทำให้ในขณะใช้ยาจะไม่สามารถตั้งครรภ์ได้

2. การรักษาด้วยฮอร์โมนบำบัด

การใช้ฮอร์โมนบำบัดจะมีทั้ง ยาคุมกำเนิด ยาฮอร์โมนโปรเจสติน ยาฮอร์โมนกลุ่มแอนโดรเจน ยากลุ่ม Gonodotropin releasing hormone agonist (GnRHa) เพื่อลดการมีเลือดประจำเดือนมากหรือปวดประจำเดือน แต่จะไม่แนะนำสำหรับผู้ที่ยังต้องการมีบุตร เพราะยากลุ่มนี้จะไปกดการทำงานของรังไข่

3. การรักษาด้วยการผ่าตัด

การรักษาโรคเบื่อบุโพรงมดลูกโดยการผ่าตัด มี 2 วิธี ได้แก่

• การผ่าตัดเปิดช่องท้อง เป็นการผ่าตัดแบบดั้งเดิม ซึ่งปัจจุบันจะไม่เป็นที่นิยมแล้ว เนื่องจากหลังผ่าตัดจะมีแผลที่ใหญ่ เจ็บแผลมาก และอาจเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัดได้

การผ่าตัดส่องกล้อง (Laparoscopic Surgery) ถือเป็นทางเลือกหลักในการผ่าตัดโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ เนื่องจากภาพที่คมชัดและกำลังขยายสูง สามารถเห็นรอยโรคได้ดี ช่วยให้เจ็บน้อย แผลเล็ก โอกาสเกิดพังผืดหลังผ่าตัดลดลง ฟื้นตัวหลังผ่าตัดได้เร็วกว่าการผ่าตัดเปิดหน้าท้อง

คำถามที่พบบ่อย

เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ อันตรายไหม?

เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่จะไม่มีความอันตรายถึงชีวิต แต่จะเป็นปัญหากระทบกับคุณผู้หญิง เนื่องจากจะมีอาการปวดท้องเรื้อรัง หรือความผิดปกติของประจำเดือน หากปล่อยไว้ไม่รักษาอาจจะเกิดโรคร้ายตามมาได้

ข้อสรุป

เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis) คือ เซลล์ของเยื่อโพรงมดลูกไปเจริญนอกมดลูก เช่น รังไข่ ท่อนำไข่ เมื่อเป็นโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ จะไม่อันตรายถึงชีวิตแต่จะส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวันของคุณผู้หญิง เนื่องจากอาการปวดท้องเรื้อรัง ซึ่งสาเหตุของโรคนี้เกิดจากประจำเดือนไหลย้อนกลับไปในอุ้งเชิงกราน แผลหลังผ่าตัด การขนถ่ายเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกไปยังอวัยวะอื่น 

อาการของโรคนี้ คือ ปวดท้องประจำเดือน เจ็บขณะมีเพศสัมพันธ์ มีเลือดออกที่ช่องคลอด ภาวะมีบุตรยาก และวิธีรักษามีด้วยกันหลายวิธี ได้แก่ การใช้ยา การใช้ฮอร์โมนบำบัด การผ่าตัด เป็นต้น 

ดังนั้นคุณผู้หญิงไม่ควรปล่อยปะละเลย ควรตรวจสุขภาพภายในทุกปี เพราะสิ่งผิดปกติอาจซ่อนอยู่และไม่แสดงอาการ ทั้งนี้หากมีข้อสงสัยสามารถสอบถามเพิ่มเติมได้ที่ Line : @beyondivf