ประจำเดือนถือว่าเป็นสิ่งที่จะเกิดขึ้นกับผู้หญิงในวัยเจริญพันธุ์ทุกคน ซึ่งช่วงก่อนที่ประจำเดือนจะมา บางคนอาจมีอาการปวดท้องน้อย หงุดหงิดง่าย อารมณ์แปรปรวน เราเรียกอาการพวกนี้ว่า PMS (Premenstrual Syndrome)
ซึ่งอาการพวกนี้จะหายไปเองหลังประจำเดือนมา 2-3 วัน แต่ในบางรายอาจจะมีอาการรุนแรงจนส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันได้ และอาการก่อนเป็นประจำเดือนเกิดจากสาเหตุอะไร มีวิธีการดูแลตัวเองอย่างไรมาดูกัน
อาการก่อนเป็นประจำเดือน (Premenstrual Syndrome)
PMS (Premenstrual Syndrome) คือ อาการผิดปกติที่เกิดขึ้นก่อนมีประจำเดือนประมาณ 1 – 2 สัปดาห์ โดยสาเหตุของอาการมาจากการเปลี่ยนแปลงของระดับฮอร์โมนเพศหญิงในช่วงก่อนมีประจำเดือน ซึ่งอาการ PMS นี้ เป็นตัวการที่รบกวนการใช้ชีวิตประจำวันของผู้หญิงหลายคนเป็นอย่างมาก เพราะส่งผลทั้งด้านสุขภาพกายและสุขภาพจิตใจ
อาการก่อนเป็นประจำเดือนเกิดจากสาเหตุใด
สาเหตุ อาการก่อนเป็นประจำเดือน
สาเหตุสำคัญของ PMS เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของระดับฮอร์โมนเพศหญิงเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรนในช่วงระหว่างการตกไข่ในแต่ละรอบเดือน และยังมีปัจจัยอื่นๆ ร่วมด้วย ได้แก่
ปัจจัยภายใน
- การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนระหว่างที่ไข่ตกในแต่ละรอบเดือน ซึ่งเป็นช่วงที่ระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนและฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนเพิ่มขึ้นมากกว่าปกติ โดยอาการ PMS จะหายไปในช่วงที่ไม่มีการตกไข่ เช่น ขณะตั้งครรภ์ หรือเข้าสู่วัยหมดประจำเดือน
- การเปลี่ยนแปลงของสารเคมีในสมอง เมื่อระดับฮอร์โมนเซโรโทนิน (Serotonin) ลดต่ำลง จะส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์และมีส่วนกระตุ้นให้เกิดอาการก่อนมีประจำเดือนได้
ปัจจัยภายนอก
- ตนเองหรือคนในครอบครัวมีโรคประจำตัวหรือภาวะผิดปกติทางอารมณ์ เช่น อาการปวดประจำเดือน (Dysmenorrhea) โรคซึมเศร้า (Major Depressive Disorder) ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด (Postpartum depression) ภาวะซึมเศร้าจากการเปลี่ยนแปลงของฤดูกาล (Seasonal Affective Disorder) ภาวะวิตกกังวลทั่วไป (Generalized Anxiety Disorder) โรคจิตเภท (Schizophrenia) และโรคไบโพลาร์ (Bipolar)
- คนในครอบครัวมีประวัติของ PMS
- ได้รับการกระทบกระเทือนทางร่างกายและจิตใจ เช่น การใช้ความรุนแรงในครอบครัว
- พฤติกรรมเสี่ยงบางอย่าง เช่น การใช้สารเสพติด การสูบบุหรี่ การรับประทานอาหารรสจัดและอาหารแปรรูป ความเครียด การไม่ออกกำลังกาย และการพักผ่อนไม่เพียงพอ อาจเป็นปัจจัยกระตุ้นให้อาการ PMS รุนแรงขึ้น
อาการก่อนเป็นประจำเดือน มีอะไรบ้าง
อาการก่อนเป็นประจำเดือน
อาการทางด้านอารมณ์และจิตใจ
- มีอารมณ์แปรปรวน หงุดหงิดง่าย
- มีความรู้สึกเครียด
- ไม่มีสมาธิ
- รู้สึกเศร้า ร้องไห้กับเรื่องเล็ก ๆ
- มีความวิตกกังวล
- อยากกินอาหารมากกว่าปกติ
- มีความรู้สึกนอนไม่หลับ
อาการทางด้านร่างกาย
- เจ็บเต้านม
- ปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อ
- ปวดศีรษะ
- ปวดท้อง ท้องอืด
- ท้องผูกหรือท้องเสีย
- น้ำหนักตัวเพิ่ม
- เหนื่อยล้า อ่อนเพลีย
- มีสิวขึ้น
เปรียบเทียบอาการก่อนเป็นประจำเดือนกับการตั้งครรภ์
ตั้งครรภ์ หรือ อาการก่อนเป็นประจำเดือน
อาการก่อนเป็นประจำเดือนขั้นรุนแรง (PMDD)
PMDD หรือ Premenstrual Dysphoric Disorder คือ อารมณ์ที่ผิดปกติก่อนมีประจำเดือน จะมีอาการรุนแรงมากกว่าปกติ เช่น หงุดหงิด เครียดอย่างรุนแรง ควบคุมอารมณ์ตนไม่ได้ ซึมเศร้าอย่างมาก ร้องไห้บ่อยๆ โมโหร้าย นอนไม่หลับ ไม่มีเรี่ยวแรง ไม่มีสมาธิหรือสมาธิสั้น บวมตามตัว บวมคัดหน้าอกอย่างมาก หรือปวดศีรษะมาก เป็นต้น ซึ่งอาการ PMDD จะพบเพียง 2-10% จากจำนวนหญิงที่มีประจำเดือนทั้งหมด
**หากมีอาการเหล่านี้เกิดขึ้นควรรีบปรึกษาแพทย์เพื่อรับการรักษาก่อนอาการจะรุนแรงไปมากกว่านี้
วิธีบรรเทาอาการก่อนเป็นประจำเดือน
วิธีบรรเทา อาการก่อนเป็นประจำเดือน
วิธีที่ช่วยบรรเทาอาการก่อนเป็นประจำเดือนหรือ PMS ในกรณีที่ยังไม่เป็นถึงขั่นรุนแรงนัก การดูแลตัวเองจะช่วยบรรเทาอาการ PMS ได้ ซึ่งวิธีการดูแลตัวเองมีดังนี้
- รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ เน้นอาหารประเภทคาร์โบไฮเดรต โปรตีน แคลเซียมและใยอาหาร เช่น ธัญพืชขัดสีน้อย ผัก และผลไม้ นม และเนื้อสัตว์ไม่ติดมัน หลีกเลี่ยงอาหารที่มีเกลือ น้ำตาล และไขมันสูง โดยแบ่งรับประทานเป็นมื้อย่อย ๆ ในแต่ละวัน เพื่อลดอาการท้องอืด
- ดื่มน้ำให้เพียงพอ หลีกเลี่ยงการดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีนและแอลกอฮอล์
- ออกกำลังกายสัปดาห์ 3–5 ครั้ง ครั้งละ 30 นาที เช่น เดินเร็ว ขี่จักรยาน หรือว่ายน้ำ ซึ่งจะช่วยบรรเทาอาการเหนื่อยล้าและอาการซึมเศร้าได้
- ควรพักผ่อนอย่างน้อยวันละ 8 ชั่วโมง
- จัดการกับความเครียดอย่างเหมาะสม เช่น การทำสมาธิ การเล่นโยคะ การนวดผ่อนคลาย และการอ่านหนังสือ
- จดบันทึกระยะเวลาและอาการ PMS ที่เกิดขึ้นในแต่ละเดือน เพื่อเตรียมการรับมือกับอาการที่จะเกิดขึ้น
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับอาการก่อนเป็นประจำเดือน
ตกขาวสีน้ําตาล ก่อนเป็นประจำเดือน คืออะไร
ตกขาวสีน้ำตาล เกิดจากประจำเดือนที่ตกค้าง ซึ่งไม่มีอันตรายใดๆ แต่ถ้ามีเลือดปนกับตกขาวพร้อมกับมีกลิ่นเหม็น อาจเกิดจากการติดเชื้อบริเวณช่องคลอด
อาการประจําเดือนจะมา แต่ไม่มา เกิดจากอะไร
อาการทั้งหมดอาจเป็นอาการที่เกิดจากสาเหตุอื่นๆในร่างกาย ซึ่งอาจจะไม่ใช่อาการของประจำเดือนจะมา
ข้อสรุป
อาการก่อนเป็นประจำเดือนอาจเกิดขึ้นได้กับผู้หญิงทุกคน ไม่ว่าจะเป็นปวดท้อง หงุดหงิดง่าย อารมณ์แปรปรวน ยังถือว่าปกติ แต่ถ้าหากอยู่ในขั้นที่รุนแรงและส่งผลให้เกิดความเครียดมากๆ หรือประจำเดือนมามากกว่าปกติ ควรรีบปรึกษาแพทย์ เพื่อให้แพทย์ได้ตรวจวินิจฉัยหาสาเหตุและวางแผนในการรักษาให้ได้อย่างเหมาะสม
ปรึกษาปัญหาผู้มีบุตรยาก วางแผนครอบครัว กับ Beyond IVF ได้ผ่านทางไลน์ @beyondivf
